Բրոնխիտ

Բրոնխիտ

Բրոնխիտը բրոնխիալ ծառի բորբոքային հիվանդություն է։ Բորբոքման հետևանքով շնչուղիներում այտուցվածությունը և մեծ քանակությամբ առաջացող խորխըը դժվարացնում են օդի մուտքը թոքեր: Ի տարբերություն թոքաբորբի՝ պաթոլոգիական գործընթացը տեղայնացված է բրոնխներում և չի ազդում ալվեոլների վրա: Հիվանդության հիմնական ախտանիշը հազն է՝ խորխի արտադրությամբ կամ առանց դրա։

Հիվանդության մասին

Բրոնխիտի ժամանակ բորբոքային պրոցեսը կարող է ազդել միայն բրոնխների լորձաթաղանթի վրա կամ ազդել դրանց պատի ամբողջ հաստության վրա։ Որոշ դեպքերում պաթոլոգիան զարգանում է հիմնականում որպես առանձին գործընթաց, երբեմն դառնում է շնչառական այլ հիվանդությունների հետևանք և կրում է երկրորդային բնույթ։ Երեխաները, հատկապես վաղ և նախադպրոցական տարիքում, ավելի հակված են բրոնխիտի, ինչը պայմանավորված է հաճախակի սուր շնչառական վիրուսային վարակներով և բրոնխիալ ծառի կառուցվածքային առանձնահատկություններով: Այս պաթոլոգիան տարածված է նաև դեռահասների շրջանում։

Տեսակները

Բրոնխիտը դասակարգվում է՝

• ըստ տևողության – սուր, ենթասուր, քրոնիկ,
• առաջացման պատճառով՝ վարակիչ (վիրուսային, բակտերիալ), ոչ վարակիչ (ալերգիկ, քիմիական կամ ֆիզիկական գործոններով պայմանավորված), խառը և անհայտ էթիոլոգիայի,
• ըստ բորբոքային գործընթացի տեղակայման՝ խոշոր, միջին և փոքր բրոնխների ախտահարմամբ,
• բորբոքման բնույթով` կատարալ (խորխը լորձային է), թարախային (խորխը «մթագնած» է, կանաչավուն, պարունակում է թարախ), թարախային-նեկրոտիկ (թարախով, արյան շերտերով, մեռուկացած հյուսվածքի տարրերով),
• ըստ պաթոլոգիական գործընթացի բնութագրերի` պարզ կամ ոչ օբստրուկտիվ, օբստրուկտիվ (ուղեկցվում է բրոնխի պատի ընդգծված այտուցմամբ և արդյունքում՝ դրա խողովակի նեղացմամբ)։

Կախված տեսակից՝ դրա կլինիկական դրսևորումները և թերապիայի սկզբունքները տարբեր են։

Ախտանիշները

Սուր բրոնխիտը շատ դեպքերում զարգանում է հարբուխի ժամանակ՝ որպես դրա դրսևորումներից մեկը, երբ վարակը վերին շնչուղիներից իջնում է բրոնխներ։ Ախտանշաններն են՝

• հազ (սկզբում չոր, ժամանակի ընթացքում դառնում է թաց կամ արտադրությունով),
• շնչառության դժվարություն, շնչահեղձություն,
• մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում (մինչև 37-38 աստիճան), երբեմն հիվանդները նշում են սարսուռ, ջերմություն, ջերմությունը հասնում է 40 աստիճանի,
• թունավորման սինդրոմ (պաթոգեն միկրոօրգանիզմները արյան մեջ արտազատում են թունավոր թափոններ, որոնք արյան մեջ ներթափանցելիս առաջացնում են թուլություն, ուժի կորուստ, ախորժակի բացակայություն, ցավեր ամբողջ մարմնում և գլխացավ):

Ժամանակին բուժման բացակայության դեպքում՝ մեծահասակների մոտ սուր բրոնխիտը վերածվում է հիվանդության քրոնիկական ձևի, որն առաջանում է սրացման և ռեմիսիայի փոփոխվող շրջաններով: Բրոնխիտը սուր փուլում դրսևորվում է պաթոլոգիայի սուր ձևի նման, բայց դրա ախտանիշները կարող են ավելի քիչ արտահայտված լինել: Որոշ դեպքերում ռեմիսիայի փուլում բրոնխիտի նշանները իսպառ բացակայում են, մինչդեռ որոշ հիվանդներ նշում են մշտական հազի առկայության մասին, հատկապես առավոտյան, որոշ ընդհանուր թուլություն և թեթև շնչահեղձություն: Քրոնիկ բրոնխիտը ավելի հաճախ սրվում է ցուրտ և խոնավ եղանակներին:

Ժամանակին բուժման բացակայության դեպքում՝ բրոնխներից վարակը իջնում է ալվեոլներ, զարգանում է թոքաբորբ։

Պատճառները

Այս պաթոլոգիայի դեպքերի մեծ մասը պայմանավորված է վիրուսներով (սովորաբար ARVI խումբ) կամ բակտերիաներով (պնևմոկոկներ, streptococci, staphylococci, mycoplasma և այլն) բրոնխի ծառի ախտահարմամբ:

Սուր բրոնխիտի 10-ից 8-ը վիրուսային բնույթ ունի, մինչդեռ քրոնիկների սրացումները սովորաբար կապված են բերանի խոռոչի և տրախեոբրոնխիալ ծառի օպորտունիստական բակտերիալ ֆլորայի բարենպաստ պայմաններում ակտիվացման հետ:

Բրոնխիտի զարգացման պատճառները կարող են նաև լինել՝

• ծխելը,
• էկոլոգիապես անբարենպաստ տարածքներում օդի աղտոտվածությունը արդյունաբերական գազերից,
• արդյունաբերական​ քիմիական նյութերի հետ աշխատանքը,
• իմունային անբավարարությունը,
• ալերգիկ ռեակցիաները,
• գաստրոէզոֆագալ ռեֆլյուքս հիվանդությունը,
• հաճախակի հիպոթերմիան։

Ախտորոշում

Նախնական այցի ժամանակ բժիշկը զրուցում է հիվանդի հետ՝ պարզաբանում է գանգատները, հավաքում է կյանքի և հիվանդության պատմությունը: Այնուհետև մասնագետն անցկացնում է ֆիզիկական հետազոտություն՝ թոքերի զննում, պալպացիա, հարվածային զննություն՝ թոքերը լսելիս։ Բրոնխիտի ժամանակ թոքերը լսելիս բժիշկը պարզում է չոր-ցրված կամ թաց՝  մեծ կամ միջին բիլթային խռպոցը):

Ախտորոշման հաջորդ փուլը լրացուցիչ հետազոտական մեթոդներն են: Հիվանդին կարող է նշանակված լինել՝

• արյուն կլինիկական հետազոտություն,
• արյան կենսաքիմիական հետազոտություն (լյարդի, երիկամների թեստեր՝ մարմնի ինտոքսիկացիայի աստիճանը գնահատելու համար, բորբոքման մարկերներ),
• խորխի հետազոտություն մանրադիտակի տակ, այն սնուցող միջավայրևը պարզելու համար, նաև հետագայում միկրոօրգանիզմների զգայունությունը հակամանրէային դեղամիջոցների նկատմամբ որոշելու համար,
• կրծքավանդակի օրգանների ռադիոգրաֆիա,
• կրծքավանդակի օրգանների ՀՏ հետազոտություն,
• սպիրոգրաֆիա։

Բուժում

Բրոնխիտի բուժումը բարդ է և կախված է հիվանդության առանձնահատկություններից, ծանրությունից և հարակից գործոններից, որոնք վատթարացնում են մարդու առողջությունը:
Անկախ հիվանդի տարիքից՝ թոքաբանը խորհուրդ կտա անկողնային կամ կիսանկողնային ռեժիմ, հանգիստ, սննդարար, հավասարակշռված դիետա, շատ հեղուկներ և խոնավ, զով օդով սենյակում լինել: Նաև կարող է նշանակվել՝

• եթե խորխը լավ չի մաքրվում – մուկոլիտիկ և խորխաբեր դեղամիջոցներ,
• եթե բրոնխիտը բակտերիալ բնույթ ունի՝ հակաբիոտիկներ (գործողության ամենալայն սպեկտրով դեղամիջոցներով, այնուհետև լաբորատոր թեստերի արդյունքները ստանալուց հետո թերապիան կարող է ճշգրտվել),

• հակաբորբոքային և ջերմիջեցնող դեղամիջոցներ,
• օբստրուկտիվ բրոնխիտի համար – ինհալացիոն բրոնխոդիլատորներ (ընդլայնում են բրոնխները, բարելավում են օդի անցումը դեպի թոքեր, հեշտացնում են շնչառությունը),
• բորբոքման ալերգիկ բաղադրիչի համար` հակահիստամիններ,
• բուսական դեղամիջոցներ, որոնք հակաբորբոքային ազդեցություն ունեն բրոնխների վրա՝ բարելավելով դրանցից խորխի արտահոսքը,
• ֆիզիոթերապիա – վերականգնման փուլում։

 Կանխարգելում

Կանխարգելման գրեթե բոլոր առաջարկությունները հիմնված են իմունիտետի բարձրացման և ամրապնդման վրա: Եթե հետևեք պարզ կանոններին, տարվա ցանկացած ժամանակ կարող եք մոռանալ հազի, թուլության և ջերմության մասին։

• Խուսափել մրսելուց,
• Հագնվել՝ ըստ սեզոնի,
• հրաժարվել ծխելըուց,
• օդի աղտոտվածության դեպքում՝ պաշտպանել դեմքը և շնչառական օրգանները ռեսպիրատորներով և մեկանգամյա օգտագործման դիմակներով,
• կանոնավոր թաց մաքրում աշխատավայրում և տանը,
• ֆիզիկական ակտիվություն և սպորտ։

Առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել բրոնխիտի ախտանիշներին և բուժմանը` երեխաներին, տարեցներին, հատկապես ալերգիայի հակվածներին, բրոնխային ասթմայով կամ սրտանոթային լուրջ պաթոլոգիաներով տառապողներին:

Եթե ի հայտ են գալիս հիվանդության առաջին ախտանշանները, անմիջապես դիմեք բժշկի:

Վերականգնում

Վիրուսային բնույթի սուր բրոնխիտը դեպքերի ճնշող մեծամասնությունում, ենթարկվելով համապատասխան բուժման միջոցների, անցնում է առանց հետևանքի 2-3 շաբաթվա ընթացքում: Խրոնիկ բրոնխիտով տառապող անձինք, հիվանդության սրացման նշանների նվազումից հետո, կարող են ուղղորդվել առողջարանային բուժման՝ շնչառական համակարգի գործառույթները լիովին վերականգնելու, ռեմիսիան ամրապնդելու և բարդությունների զարգացումը կանխելու համար։

Այլ ստուգված հղում։ https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content?ContentTypeID=85&ContentID=P01299